CENA NAŠIH POBEDA: Veliki rat, vreme apokaliptičnog stradanja srpskog naroda (3)

Uprkos žrtvama pobednička Srbija u Kraljevini SHS i Jugoslaviji neće biti "celina" niti imati "posebnost"

vikipedija

ANTANTA je januara 1916. većala šta da radi sa bolesnim i iscrpljenim Srbima koji su u masama umirali na albanskoj obali. Tek posle ruske intervencije iole zdravi su prebačeni na Krf, a teško oboleli i iscrpljeni na "ostrvo smrti" Vido, gde je posle 1.200 sahrana nestalo zemlje za kopanje raka. Sledećih oko 6.000 leševa sahranjeno je u zajedničkoj Plavoj grobnici, u moru.

vikipedija

Ostatak "vojske aveti", kako su je zvali saveznici, oporavio se potvrđujući reči austrougarskog vojnog reportera Ervina Kiša:

- Ratovanje protiv ovog sveta spremnog na smrt neće biti tako lako kako se zamišlja!

Srpska vojska je vaskrsla u proleće 1916, ali regent Aleksandar i predsednik vlade Pašić su napravili ogromnu čistku u komandnom kadru uplašeni od oficirskog revolta koji je izazvala Albanska golgota. U kućnom pritvoru na Krfu je završio čak i vojvoda Mišić, iako je početkom 1916. ovenčan najvišim savezničkim odlikovanjima, a francuski generalštab ga je zvao na Zapadni front radi konsultacija.

vikipedija

Posledice političkog kadrovanja vojske videle su se u avgustu 1916. kada je počela bugarsko-nemačka ofanziva. Srpske snage dovedene su na pravac najjačeg udara na severnoj granici Grčke i samo zahvaljujući Drugoj armiji vojvode Stepe ofanziva je zaustavljena, ali po užasnoj ceni: iz stroja je izbačeno 5.156 srpskih vojnika. Saveznici su insistirali da srpska Vrhovna komanda reaktivira vojvodu Mišića. On je preuzeo zapovedništvo nad Prvom armijom koja je u kontraofanzivi za dva dana razbila Bugare i 14. septembra ih proterala sa grebena Malka Nidže i prema Gorničevu.

- Ovo je bila prva veća pobeda srpske vojske od dolaska na front. Ipak, ovaj uspeh nije dalje eksploatisan jer su francusko -ruske trupe nastupale oprezno i ne ispoljavajući veći entuzijazam da prate borbe i napredovanje Srpske vojske - kaže istoričar dr Bojan Dimitrijević.

vikipedija

Njegove reči ilustruju politiku Saveznika koji su Srbe posmatrali kao topovsko meso. Ofanziva je nastavljena 15. septembra kada su počele uporne i krvave borbe srpske i bugarske vojske za vrhove masiva Kajmakčalana. Presudna bitka odigrala se 30. septembra:

- I pored uraganske artiljerijske pripreme bugarska vojska nije se povukla. Sačekala je nalet srpske pešadije koji se pretvorio u borbu prsa u prsa, gušanje i borbu bajonetima, noževima i kundacima. Posle jednočasovne borbe koja je poprimila razmere pokolja srpske trupe su preotele Kajmakčalan. Svedokocima je ostalo neizbrisivo sećanje na teren bukvalno pokriven leševima vojnika srpske i bugarske vojske - kaže dr Dimitrijević.

Za to vreme u Srbiji su okupatori sprovodili teror. U austrougarskoj zoni je posle neopisive pljačke započelo rasrbljavanje: zabranjena je ćirilica i hrvatski nastavni kadar je doveden u škole. Još je veći užas vladao na teritorijama koje su okupriali Bugari.

- Bugarska je imala kao cilj trajnu aneksiju Makedonije, istočne i južne Srbije i bugarizaciju slovenskog stanovništva. Bugarska vojska, tokom same invazije 1915. godine, često je i masovno ubijala srpske ratne zarobljenike. Čim su bugarske vlasti zaposele teritorije počinile su i masovne pokolje nad civilnim stanovništvom. Žrtve su bile najčešće sveštenici, učitelji, činovnici i ostali "viđeniji ljudi": cilj je bio obezglaviti srpski narod kroz likvidaciju celokupne inteligencije. Interniranje je počelo od ulaska bugarske vojske u Srbiju. Internirci su upućeni u logore u Bugarsku, gde su mnogi umrli od gladi, zime ali i mučenja i ubijanja. Interniranje je dobilo masovni karakter naročito posle Topličkog ustanka. Računa se da je ukupno bilo internirano iz svih okupiranih teritorija oko 100.000 ljudi, od kojih se oko 50.000 nije vratilo - navodi istoričar Milovan Pisari.

Muzej žrtava genocida

Za to vreme je Pašić pravio kombinacije o budućoj zajedničkoj državi sa hrvatskim političarima koji su istovremeno u Antanti pokušavali da izdejstvuju podršku samostalnoj Hrvatskoj. Vojvoda Mišić je savezničke vojskovođe uveravao da odlučujući udar na Centralne sile treba izvršiti sa Balkana, odakle ga ne očekuju. General Depere, glavnokomandujući na Solunskom frontu ga je podržao i Mišić je kao načelnik štaba srpske Vrhovne komande sa planinske osmatračnice 14. septembra 1918. ujutru naredio artiljerijsku pripremu na celom frontu "od Ohrida do Jegejskog mora". Srpskim jedinicama je pročitana naredba koja se završava sa: "S nepokolebljivom verom i nadom, junaci, napred u otadžbinu!"

vikipedija

Slomljena nezadrživim srpskim jurišima Bugarska je 29.septembra potpisala bezuslovnu kapitulaciju i Centralne sile su ostale bez 700.000 njenih vojnika. Nemački car je konstatovao: "62.000 srpskih vojnika odlučilo je rat, sramota!" Ukupni srpski gubici na Solunskom frontu od 1916. do 1918. iznose 42.725 vojnika izbačenih iz stroja, od kojih je 9.303 poginulo.

- Srbija je pod ratnu zastavu, kroz dve mobilizacije 1914. i 1915. pozvala 707.000 ljudi, što je iznosilo 24 odsto njenog ukupnog, ili 40 odsto muškog stanovništva. Teret borbi pao je, u prvom redu, na "stare krajeve" iz perioda pre bvlkanskih ratova. Srpske i francuske snage su oslobodile Kraljevinu Srbiju i Kraljevinu Crnu Goru i izbile su do početka novembra 1918. na granice Austrougarske, ali uprkos žrtvama pobednička Srbija u Kraljevini SHS i Jugoslaviji neće predstavljati ni administrativnu ni političku celinu, niti će imati bilo kakvu posebnost. Najvažnija posledica ujedinjenja bila je da srpski nacionalni pokret, koji je utrošio najviše energije u stvaranje zajedničke države, prešao u period defanzivnosti. Glavni razlog za to bilo je gubljenje biološke osnove. Za obnavljanje srpskog naroda, zasnivanje budućnosti i ublažavanje strahota rata, ostalo je premalo biološke energije - zaključuje dr Dimitrijević.

ISTREBLjENjE ZBOG SRBOFILIJE

BUGARSKI okupatori su uništavali čitava sela i njihovo stanovnišvo zbog "srbofilije", navodi Milovan Pisari:

- Ubijeni su svi - ljudi, žene, deca. Posle Topličkog ustanka 1917. masakri civilnog stanovništva dostigli su najveće razmere. Smatra se da je tada ubijeno više od 20.000 ljudi. Mnoge žrtve pre nego što su ubijene podvrgnute su raznim vrstama mučenja.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije